|
|
Biuletyn Polskiego Towarzystwa Suicydologicznego
październik/listopad 2018 (nr 5)
|
|
|
|
|
Drodzy Suicydologowie,
do lektury listopadowego numeru biuletynu zachęcam Państwa, przypominając tegoroczne hasło WHO z okazji Światowego Dnia Zapobiegania Samobójstwom: Working Together to Prevent Suicide. Bardzo cieszy nas, członków Redakcji, aktywność Państwa i serdecznie dziękujemy za nadsyłane przez Państwa materiały. Dołożymy wszelkich starań, by zostały one opublikowane w odpowiedniej formie i właściwym czasie na łamach naszego internetowego biuletynu. Niezwykle ważne jest, abyśmy budowali tę inicjatywę wspólnie. W przyszłości nasze działania mogą dać początek niezwykle ważnej i wartościowej platformie służącej nie tylko wymianie informacji, ale także podtrzymaniu kontaktów między osobami zainteresowanymi suicydologią. To właśnie różnorodność naszych doświadczeń, specjalizacji, wiedzy, stanowi o wartości owego holistycznego i interdyscyplinarnego podejścia, które jest tak ważne w suicydologii. Pracujmy dalej, bez wytchnienia, gdyż to co robimy jest dobre – nie ma bowiem rzeczy ważniejszych niż ratowanie życia ludzkiego.
red. nacz. Halszka Witkowska
Redakcja przypomina, że jesteśmy otwarci nie tylko na Wasze propozycje materiałów, ale i wszelkie inne sugestie dotyczące biuletynu – czekamy na Państwa wiadomości pod adresem biuletyn.pts@gmail.com
|
|
|
(Dziękujemy za pomoc w rozpowszechnianiu biuletynu wśród zainteresowanych, a w szczególności przekazywanie go PT Członkom oddziałów regionalnych PTS. Chętnych do przystąpienia do subskrypcji – jak również chcących z niej zrezygnować – prosimy o zgłaszanie się na podany wyżej adres.)
|
|
|
|
|
|
|
Najwyższa Izba Kontroli opublikowała 17 października raport dotyczący depresji i sytuacji programów polityki zdrowotnej w Polsce. Problem niestety narasta, dostęp do leczenia jest utrudniony, zaś obecne działania profilaktyczne realizowane są na poziomie samorządowym, o ile w ogóle są, w sposób doraźny i nieskuteczny – pozytywnym wyjątkiem jest tu jedynie województwo małopolskie. W efekcie w ciągu najbliższych 20 lat depresja stanie się najczęstszą chorobą Polaków, przyczyniając się znacznie do już i tak narastającej liczby samobójstw w kraju – prognozuje NIK. 3 października natomiast odbyła się w Ministerstwie Zdrowia konferencja prasowa inaugurująca opóźnioną w stosunku do planów Programu Zapobiegania Depresji na lata 2016-20 kampanię Depresja. Rozumiesz – pomagasz, skupiającą się na trzech grupach społecznych szczególnie narażonych na to zjawisko – młodych, świeżo upieczonych matkach oraz osobach starszych. Można mieć tylko nadzieję, że okaże się ona skuteczna w powstrzymaniu tego niepokojącego trendu.
|
|
|
Więcej o depresji w stosunku do najbardziej narażonych na nią grup, tym razem zawodowych, usłyszeć można było podczas konferencji warsztatowej Miej to z Głowy! Profilaktyka zdrowia psychicznego wśród grup zawodowych najbardziej narażonych na zaburzenia zdrowia psychicznego, zorganizowanej 10 października w Szczecinie przez Stowarzyszenie Czas Przestrzeń Tożsamość. Wydarzenie stanowiło dobry przykład działań w skali lokalnej, na której najwięcej jest do zrobienia w profilaktyce zdrowia psychicznego – poprzez zwrócenie się ku konkretnym społecznościom, łatwiej dotrzeć bezpośrednio do potrzebujących wsparcia. Reportażu z konferencji i warsztatów można wysłuchać na stronie Radia Szczecin. Tydzień wcześniej z kolei, w Polskim Radiu RDC, podczas audycji popołudniowej gościem była członkini PTS, Marta Soczewka, która podjęła bolesny temat samobójstw wśród dzieci – grupy wiekowej w coraz większym stopniu narażonej na odebranie sobie życia, choć wielu wciąż trudno w to uwierzyć.
|
|
|
Właśnie wokół profilaktyki samobójstw wśród dzieci i młodzieży toczyła się dyskusja na mającej miejsce 12 października w Warszawie konferencji Jak obudzić sens życia. Dobre praktyki w profilaktyce samobójstw wśród dzieci i młodzieży, zorganizowanej przez Fundację Zobacz… JESTEM oraz Akademię Pedagogiki Specjalnej im. Marii Grzegorzewskiej w Warszawie, przy współudziale kół studenckich tej ostatniej. Wśród prelegentów licznie reprezentowani byli członkowie Polskiego Towarzystwa Suicydologicznego, tak młodsi, jak i zasłużeni; relację z obrad przeczytać można na blogu Magdaleny Stolp tutaj.
|
|
|
|
|
Przed nami
W ramach kontynuowanej przez PTS, Instytut Psychiatrii i Neurologii oraz Wydział „Artes Liberales” UW kampanii społecznej Życie warte jest rozmowy, dnia 7 grudnia w budynku IPiN w Warszawie odbędzie się kolejny Dzień Wykładów Otwartych, tym razem pod sezonowym hasłem Podaruj czas na święta. Wspólnym wątkiem wydarzenia będzie zjawisko pogłębiającej się w tym okresie, wbrew intuicji wielu, świątecznej depresji, dotykającej coraz więcej ludzi niezależnie od pozytywnego nastroju propagowanego w mediach. Podobnie jak podczas inauguracyjnych Wykładów, problemy prewencji w tym świetle poruszać będą mówcy różnych specjalizacji, w tym księża, których obecność będzie szczególnie cenna. Szczegółowe informacje w linku powyżej; nieobowiązkowa rejestracja uczestników znajduje się tutaj.
|
|
|
Również w gmachu Instytutu przy Sobieskiego 9 odbędzie się w dniach 23-24 listopada VIII Warszawskie Sympozjum Psychiatryczne Smak życia na granicy śmierci. W bogatym programie, eksplorującym najbardziej liminalne sfery życia i kultury, znaleźć można kilka paneli poświęconych w całości lub po części materii suicydologicznej, zarówno w wieloaspektowym ujęciu psychologiczno-neurobiologicznym, jak też w perspektywie Kościoła, czy nawet kulturoznawczej analizie tanatyzmu w twórczości Witkacego, któremu to poświęcono pierwszego dnia wydarzenia odrębną sesję. Organizator, Oddział Warszawski Polskiego Towarzystwa Psychiatrycznego, prosi chętnych słuchaczy o dokonywanie zgłoszeń swojego udziału pod adresem mailowym sympozjumpsychiatryczne@gmail.com.
|
|
|
Innym nadchodzącym wydarzeniem, które ma szansę zainteresować suicydologa, może być odbywająca się w ramach 2. edycji debat Widoki na przyszłość 2018/2019 dyskusja pt. Dylematy polityki lekowej. Od zgody na ból do epidemii opioidów. Kwestia bólu i środków, po jakie sięgają cierpiący nań ludzie, przystaje do problemu samobójstwa, często stanowiącego odpowiedź na cierpienie manifestowaną przedawkowaniem leków. Dla osób układających swój kalendarz z wyprzedzeniem istotnym może być obwieszczenie International Association for Suicide Prevention dotyczące jego jubileuszowego, trzydziestego Światowego Kongresu, który będzie miał miejsce w dniach 17-21 września 2019 roku w Irlandii Północnej pod hasłem Burząc mury i budując mosty. Jako być może największe wydarzenie globalnego środowiska suicydologicznego, warte jest ono na pewno uwagi każdego z nas – w tej chwili jest jeszcze sporo czasu na zgłoszenia udziału i abstraktów.
|
|
|
Zgodnie z przewidywaniami, przedstawiona w poprzednim numerze lista odbywających się w polskich uczelniach zajęć akademickich przybliżających studentom zagadnienia suicydologiczne okazała się nie być wyczerpująca; dziękujemy profesorowi Adamowi Czabańskiemu za przypomnienie o prowadzonym przez niego od 15 lat na Uniwersytecie Medycznym im. Karola Marcinkowskiego w Poznaniu fakultecie pt: Społeczne aspekty samobójstw, który cieszy się sporym zainteresowaniem adeptów Wydziału Nauk o Zdrowiu.
|
|
|
|
|
Ważny komunikat: Sekretarz PTS, dr Daria Biechowska, w imieniu Prezesa prof. Brunona Hołysta zaprasza uprzejmie na Walne Zgromadzenie Polskiego Towarzystwa Suicydologicznego, które odbędzie się w dniu 27 listopada (wtorek) o godz. 15 w jednej z sal Uczelni Łazarskiego przy ul. Świeradowskiej 43, 02-662 Warszawa (niedaleko stacji metra Wilanowska). Przedmiotem walnego zebrania będzie omówienie różnych spraw organizacyjnych oraz głosowanie nad zmianami w statucie PTS.
|
|
|
|
|
Publikacje
Jedną z najważniejszych funkcji badań naukowych w dziedzinie suicydologii jest doskonalenie metod pomocy osobom w kryzysie psychicznym. W jednym z niedawnych badań brytyjski zespół przyjrzał się przypadkom samobójstw dokonanych na oddziałach psychiatrycznych, pomimo tego iż pozbawiający się życia byli teoretycznie pod stałą opieką właśnie w celu zapobieżenia temu; konfrontując sytuację z oczekiwaniami pacjentów, autorzy dochodzą do wniosku, że w większości szpitali brakuje psychoterapii skupionej na samobójstwie, którą wyręcza się obserwacją i farmakoterapią. Inne rozwiązanie proponują Amerykanie, publikując wyniki pilotażowego studium dotyczącego interwencji prewencyjnej realizowanej przez osoby doświadczone samobójstwem – tzw. peer support specialists. Efekty sesji przeprowadzonych przez nich z pacjentami są bardzo obiecujące, sugerując wysoką skuteczność leczniczą rozmów opartych w głównej mierze na wspólnocie przeżyć, a nie tylko kompetencjach zawodowych.
Również w Stanach Zjednoczonych, Chakravorty i jego zespół dokonali analizy związku między dużym spożyciem alkoholu i zakończonymi zgonem próbami samobójczymi. Jak się okazuje, wśród osób uzależnionych godziny picia ściśle korelują z porami, w których najczęściej popełniają one samobójstwo, co otwiera drogę do statystycznie lepszego przewidywania tych zachowań na podstawie danych o spożyciu. Z zupełnie innej strony do przewidywania czynów autodestrukcyjnych podchodzą autorzy-inżynierowie studium wykorzystania uczenia maszynowego do wydajniejszego rozpoznawania ideacji samobójczej wśród kanadyjskich weteranów. Raportowana dokładność predykcji, >80% przy ledwie dziesięciu zmiennych, budzi nadzieje na masową adaptację tak wspomaganych rozwiązań prewencyjnych w przyszłości.
W artykule Zhanga et al. na potrzeby zrozumienia procesu decyzyjnego u osoby w kryzysie angażowana jest teoria gier; przyjrzano się różnicom w zachowaniu graczy w niesuicydalnej depresji, myślących o samobójstwie oraz tych już po próbie, podczas rozgrywki w klasyczne Ultimatum. Badacze zidentyfikowali stępioną reakcję na oferty empatyczne u tych ostatnich, co sugeruje, iż częścią procesu może być niezdolność do integracji potrzeb innych we własny rachunek korzyści. Wreszcie, w odpowiedzi na zeszłoroczną kontrowersję, zespół pod przewodnictwem Santany da Rosy podjął próbę sprawdzenia, czy i jak przedstawienie zjawiska w serialu 13 Reasons Why wpłynęło na faktyczne statystyki wśród młodych widzów. Konsekwencje w postaci zmian nastroju okazały się wyraźne, niezależnie od większości pozostałych czynników, demonstrując realne oddziaływanie tekstów kultury na konsumujące je społeczeństwo.
|
|
|
|
|
W mediach
Choć nie jest to wiadomość z zeszłego miesiąca, warto cofnąć się nieco i zwrócić uwagę na zjawisko samobójstw popełnianych na torach stołecznego metra. W ostatnich pięciu latach zginęło tak siedem osób, nie licząc nawet dwóch mężczyzn, którzy zeskoczyli z peronów na przestrzeni ostatniego tygodnia września. Autor artykułu cytuje profesora Hołysta, wyjaśniającego m.in. reakcje pasażerów i motorniczych na traumę; pozostawia on nas z retorycznym pytaniem, jakim sposobem można zniwelować powtarzające się próby w miejscu tak newralgicznym, jak stacja metra. Pewnego rodzaju odpowiedź proponują doświadczenia Japończyków, którzy na szeregu tokijskich stacji, będących najczęściej miejscami targnięcia się na życie, zawiesili kilka lat temu lampy świecące łagodnym, niebieskim światłem. Jak dowodzą późniejsze badania, nie tylko skuteczność zapobiegania dalszym próbom wyniosła w miejscach instalacji ponad 80% (!), ale również nie zaobserwowano przenoszenia się samobójstw na inne stacje. Rodzi się inne pytanie – czy życie 9 osób jak dotąd, któż wie ilu w przyszłości, nie jest warte kosztów sprawdzenia takiego rozwiązania u nas?
|
|
|
W duchu wcześniej relacjonowanych inicjatyw, skupiających się na depresji w konkretnych grupach społecznych, wartą zarekomendowania pozycją na rynku wydawniczym wydaje się być tegoroczna książka Dominiki Smoleń pt. Bieg do gwiazd. Bohaterka, chora na cukrzycę dziewczyna, zmaga się z trudami przypadłości, sprowadzającymi na nią depresję i myśli samobójcze. Zjawiska suicydalne wśród cukrzyków nie są szeroko omawiane, autorka zaś – pisząc w oparciu o własne doświadczenia – ujawnia choroby przewlekłe jako mogące dosłownie zniechęcić do życia, zamęczyć stałym bólem i trudnościami na co dzień. Również o problemie samobójstw we własnym zawodzie pisze w świetnym artykule lekarka weterynarii Natalia Strokowska – zwiększone ryzyko wśród weterynarzy jest znane suicydologom już od jakiegoś czasu, jednak wciąż zbyt rzadko świadomość takich uwarunkowań i refleksja nad nimi objawia się w dotkniętym nimi środowisku.
|
|
|
Z okazji Światowego Dnia Zdrowia Psychicznego rząd Wielkiej Brytanii mianował 10 października pierwszego na świecie ministra ds. zapobiegania samobójstwom, w osobie Jackie Doyle-Price. Ten wysoce progresywny krok podjęty został nie w doraźnej odpowiedzi na, spadające w istocie, statystyki na Wyspach, ale w celu zniesienia wciąż obowiązującego, zwłaszcza wśród mężczyzn, tabu. Problem zdrowia psychicznego nadal jest postrzegany wśród Brytyjczyków jako wstydliwy, i przełamanie milczenia jest być może kluczowym etapem na drodze ku dalszej redukcji problemu. Z tą samą misją utożsamić należy również opublikowany z okazji ŚDZP w Guardianie apel autorstwa piosenkarki Lady Gagi oraz dyrektora generalnego WHO Tedrosa Adhanoma. Poprzez wielowarstwowe naświetlenie zjawiska i wezwanie do zmian społecznych i politycznych, specjalista agencji ONZ oraz gwiazda show-biznesu połączyli siły w słusznej sprawie, demonstrując właściwy potencjał mariażu głosów z różnych dróg życia.
|
|
|
W tym miesiącu inspirującą kampanią, na którą chcielibyśmy zwrócić Państwa uwagę, jest działający od roku 2013 Project Semicolon – czyli Projekt Średnik. Idea projektu zapoczątkowanego przez Amy Bleuel oparta jest na negacji domniemanego końca swojej historii, jak postrzega sytuację wielu w kryzysie samobójczym, i zamienieniu tej stawianej na sobie kropki na średnik – interpunkcyjny znak przestanku większego niż przecinek, ale wciąż kontynuującego jedno zdanie, nie rozdzierając go. Za wyrazistą metaforą wizualną, wyrażaną w tatuażach członków i przyjaciół projektu, kryją się rozbudowane programy edukacyjne i diagnostyczne, przewodniki po zaburzeniach zdrowia psychicznego, poradniki dla ludzi obawiających się o stan swoich bliskich etc. Sukces Średnika mierzy się liczbą osób, którym pomógł, a których wg samej inicjatywy jest już ponad 5 milionów; można być pewnym, że będzie ich jeszcze więcej, gdyż w zgodzie z hasłem kampanii – t(woj)a historia jeszcze się nie skończyła.
(Biuletyn zamieszcza poniżej recenzję na ten miesiąc. Pigułki takie mają za zadanie odnieść się subiektywnym okiem do wartego odnotowania tekstu kultury podejmującego tematy suicydologiczne. Następujące akapity są w całości opinią niżej podpisanego/ej, i nie są tym samym stanowiskiem redakcji bądź PTS-u. Redakcja z radością opublikuje w nadchodzących numerach podobne materiały przysłane przez Czytelników.)
|
|
|
Kler, Wojciech Smarzowski, 2018. Prawdopodobnie najbardziej kontrowersyjny film ostatnich lat zapisze się złotymi zgłoskami zwłaszcza w box-offisie, ale ma też szansę dodać nieco fermentu do długo unikanej dyskusji na trudny temat. Nie mówię przy tym wcale o moralnej diagnozie instytucji Kościoła Katolickiego w Polsce, ale o znacznie mniej jak dotąd interesującej większość komentatorów kwestii śmierci samobójczej duchownego, która zamyka obraz. Ksiądz Kukuła, niesłusznie oskarżony o zbrodnię molestowania, której sam padł ofiarą w młodości, zmaga się ze środowiskiem, którego reakcje wobec niego przestają mieć jakikolwiek sens. Parafianie zdradzają go pierwsi, zapędzając po pogrzebie w sitowia, grożąc linczem; później zdradza go przyjaciel, Lisowski, który niegdyś uratował mu życie – każąc porzucić własne wartości i ukryć prawdziwego pedofila; wreszcie zdradza go instytucja, aktywnie tłamsząc wyjawioną przezeń prawdę, de facto wybierając moralność grzesznika ponad sprawiedliwego. Choć oczyszczony z zarzutów, zostaje odcięty od świata, któremu pozostał wierny. Jest to zniuansowany obraz samobójstwa fatalistycznego, w którym horyzont człowieka ulega powolnemu zawężeniu wraz z ograniczaniem jego wpływu na rzeczywistość. Zaszczucie kłamstwem nie daje się zastąpić prawdą; nie pozostaje nic innego, jak tylko złożyć na jej ołtarzu ofiarę całopalną z samego siebie. Śmierć Kukuły jest tragiczna, ukazana z bliska, bez przymykania oka kamery – więcej, wpisana w sakralny niemal porządek sprzeciwu, zasadnego protestu. Wierni dookoła płonącego ustawiają się w trójkąt, tworząc Oko Opatrzności. Pytanie, czy tak śmiały obraz przybliża nas ku zrozumieniu niesłusznie oskarżonych księży, porywających się na własne życie, czy też sensacjonalizuje tragedię, ilustrując odebranie sobie życia wbrew prawom wiary, a w imieniu wiary, jako niepokojące bohaterstwo.
Sebastian Różycki
|
|
|
|
|
Potrzebujesz pomocy?
800 70 2222 – bezpłatne Centrum Wsparcia dostępne 24h na dobę, 7 dni w tygodniu | email | czat | 116 123 – bezpłatny Kryzysowy Telefon Zaufania dla dorosłych, dostępny codziennie od 14.00 do 22.00
|
|
|
Redakcja biuletynu
Halszka Witkowska (red. nacz.) – Paulina Durakiewicz – Dominika Filipowicz – Zuzanna Kiwerska – Sebastian Różycki
Korekta merytoryczno-językowa
Anna Baran, Daria Biechowska, Jolanta Palma
|
|
|
|
