Drodzy Czytelnicy,

zachowania autodestrukcyjne wśród dzieci i młodzieży to temat często poruszany przez dziennikarzy. Depresja, samookaleczenia, pobyt w szpitalu psychiatrycznym stanowią wątki, które coraz częściej pojawiają się w nagłówkach prasowych. W ostatnim czasie dużą popularnością cieszył się artykuł dziennikarza Onetu pod tytułem „Miłość w czasach zarazy”. Opublikowany materiał wywołał szeroką dyskusję. Warto jednak zauważyć, że to nie pierwszy tekst poruszający problem dziecięcej psychiatrii w Polsce. Rok temu profesor Agnieszka Gmitrowicz w obszernym wywiadzie na łamach „Gazety Wyborczej” objaśniała, na czym polega złożoność tego zagadnienia. Wszakże to artykuł dziennikarza portalu internetowego zdobył dużo większy rozgłos. Warto zwrócić uwagę na jego konstrukcję. Czy są w nim przestrzegane wszystkie zasady WHO dotyczące tego, jak powinno mówić się o samobójstwie w mediach? Czy autor artykułu zapoznał się wytycznymi poradnika dla dziennikarzy, który został wydany w ubiegłym roku przez Instytut Psychiatrii i Neurologii? Czy sensacyjny sposób opisu w połączeniu z chwytliwymi tematami jak problemy młodzieży LGBT i zachowania samobójcze wśród młodzieży, nie miały pomóc autorowi przebić się w zalewie podobnych materiałów? Najważniejsze jest jednak inne pytanie: czy ten właśnie sposób poruszania tej niezwykle ważnej i trudnej tematyki jest rzeczywiście odpowiedni? Zachęcam Państwa do komentowania tego artykułu. Wydaje się, że ma on swoje pozytywne i negatywne strony. Warto je przemyśleć. Przesłane przez Państwa komentarze opublikujemy w kolejnym numerze biuletynu. Czekamy na Państwa opinie pod mailem: biuletyn.pts@gmail.com

Redaktor Naczelna
Halszka Witkowska

(Redakcja pozostaje wdzięczna za wsparcie w kolportażu biuletynu wśród zainteresowanych, w tym członków oddziałów regionalnych PTS. Zainteresowanych subskrypcją, jak i jej zerwaniem, prosimy o kontakt pod podany wyżej adres.)

Wydarzenia

4 lutego zainaugurowana została 14. edycja kampanii społeczno-edukacyjnej Forum Przeciw Depresji pod hasłem „Znikające dzieci. Stop samobójstwom w Nastoletniej Depresji”. Podczas gdy spadają ogólne statystyki zachowań samobójczych w społeczeństwie, coraz bardziej niepokojąco odznaczają się ich przypadki wśród nieletnich, związane z niedostrzeganymi przez dorosłych zaburzeniami depresyjnymi i brakiem psychologicznego wsparcia w codziennym środowisku dziecka. Na dzień 29 lutego planowany jest w warszawskim Novotelu Dzień Otwarty kampanii, podczas którego bezpłatnie i anonimowo będzie można wysłuchać wykładów dotyczących problemu nastoletniej depresji oraz skorzystać z konsultacji eksperckiej.

14 i 15 maja w gmachu Wydziału „Artes Liberales” Uniwersytetu Warszawskiego odbędzie się kolejna, trzecia już odsłona interdyscyplinarnej konferencji naukowej poświęconej wątkom suicydalnym w kulturze Autodestrukcja III. Sytuacje graniczne we współczesnej kulturze. Podobnie jak w latach poprzednich, organizatorzy serdecznie zapraszają do udziału przedstawicieli wszystkich dziedzin nauki, jak też każdego zainteresowanego tematem sytuacji granicznych. W tym roku termin zgłoszeń referatów – na adres konf.autodestrukcja@gmail.com – upływa 29 lutego.

Samobójstwo pozostaje społecznym tabu, czego najbardziej nieszczęśliwą konsekwencją jest powielanie błędnych przeświadczeń i niedobór rzetelnej wiedzy, niezbędnej dla świadomej profilaktyki zachowań suicydalnych. W duchu popularyzatorskim już 24 lutego Koło Naukowe Psychologii Polityki na Wydziale Nauk Politycznych i Dziennikarstwa UAM w Poznaniu zaprasza do wysłuchania wykładu otwartego pt. Samobójstwo – fakty i mity, który poprowadzi suicydolog oraz członek PTS, dr Halszka Witkowska.

W przygotowaniu do trzeciego roku swojej aktywności kampania społeczna Życie warte jest rozmowy ogłasza otwarty konkurs na scenariusz spotu promującego profilaktykę samobójstw w Polsce. Klip zatytułowany „Samotność” stanowił będzie trzon medialnej obecności kampanii w okresie zapoczątkowywanym przez nadchodzący Światowy Dzień Zapobiegania Samobójstwom, 10 września 2020. Termin zgłoszeń – na adres konkurs@suicydologia.org – upływa z końcem marca.

Stowarzyszenie Polskie Towarzystwo Suicydologiczne we współpracy z kampanią Życie warte jest rozmowy uruchamia certyfikowane szkolenia, mające na celu podnoszenie kompetencji w przeciwdziałaniu zachowaniom samobójczym i pomocy osobom w stanie kryzysu w naszym codziennym otoczeniu. Kursy przeznaczone są nie tylko dla zawodowców – pracowników edukacji, służby zdrowia, służb ratunkowych i socjalnych oraz funkcjonariuszy policji i innych służb mundurowych, ale dla wszystkich, którzy chcą dowiedzieć się, jak rozpoznać sytuację zagrożenia życia samobójstwem i jak skutecznie w niej interweniować. Pilotażowe warsztaty odbędą się już w marcu. Szczegółowe informacje znaleźć można na stronie Towarzystwa, pod adresem suicydologia.org.

Publikacje

Problem zachowań samobójczych wśród dzieci skupia na sobie zasłużoną uwagę badaczy; o jego pilności świadczą takie doniesienia epidemiologiczne, jak raport amerykańskiego National Cares Mentoring Movement, wykazujący postępujący w USA XXI wieku przyrost samobójstw wśród czarnoskórych nieletnich, kontrastujący z ich spadkiem wśród młodzieży białej. Zespół chińskich badaczy zbadał potencjalne powiązania ryzyka suicydalnego z intensywnością użytkowania smartfonów w tej grupie wiekowej, hiszpańsko-belgijski – z aktywnością fizyczną w zależności od płci, kolejne międzynarodowe studium dotyczyło zaś spożywania fast-foodów a ryzyka suicydalnego wśród dzieci w przeszło 30 krajach.

Wciąż to nowe owoce przynosi mariaż suicydologii z biologią. Kontynuacja badań nad mutacjami genu GABRG2 zestawiła jego polimorfizmy z traumą dziecięcą w kontekście późniejszych zachowań samobójczych; zidentyfikowane zostały również inne rzadkie warianty kodowania białek, mogące mieć bezpośredni wpływ na ryzyko suicydalne. Naukowcy meksykańscy z kolei odnaleźli u ofiar samobójstw różnice w ekspresji genów w mózgach kobiet i mężczyzn. Przegląd postępów w epigenetyce samobójstw z ostatniej dekady przedstawił zespół z Kanady.

Niesamowicie prężnie rozwijają się badania nad wykorzystaniem nowych mediów i technologii cyfrowej w diagnozie i prewencji w oparciu o tekst generowany przez użytkowników sieci. Pojawiają się kolejne studia dotyczące użycia technik automatycznych oraz głębokiego uczenia maszynowego w identyfikacji suicydalnych treści w mediach społecznościowych; w szczególności Twitter przykuł uwagę wielu badaczy, również z tak na pozór odległych od suicydologii dziedzin, jak matematyka.

W praktycznym wymiarze za profilaktykę samobójstw w mediach społecznościowych odpowiadają w dużym stopniu korporacje, do których platformy te należą; o stanie obecnym i wyzwaniach w tym względzie stojących przed Google’em piszą Kirtley i O’Connor. Szerzej o potencjale platform społecznościowych do przełamywania barier w dostępie do pomocy wśród dotkniętych depresją przeczytać można w kolejnym badaniu. Również wstępne wyniki konkretnych metod specjalizowanej pomocy, w postaci monitorującej aplikacji czy kursu e-learningowego skierowanego do studentów psychologii, są wysoce obiecujące.

Szkolenie pracowników służby zdrowia w postwencji i łagodzeniu skutków śmierci samobójczej wśród bliskich było przedmiotem pilotażowego studium nad programem PABBS. Efekty wprowadzenia w regionie Francji programu interwencji krótkiego kontaktu VigilanS demonstrują skuteczność takich działań w zapobieganiu ponownym próbom po wypisaniu ze szpitala; podobnie, sukces w zastosowaniu esketaminy daje nadzieję na zyskanie nowych metod farmakologicznych w przeciwdziałaniu zachowaniom samobójczym u chorych na ciężką i niepoddającą się klasycznemu leczeniu depresję.

Metaanalizę badań wiążących przeżycia stresowe z ideacją i zachowaniami suicydalnymi przeprowadził zespół brytyjski, podczas gdy podłożu nietypowych reakcji na stres jako nowemu fenotypowi wysokiego ryzyka przyjrzeli się po raz pierwszy Steinberg i Mann. Wysoce predyktywne kryterium samoobrzydzenia zidentyfikowali badacze austriaccy. Opracowana została skrócona wersja skali osaczenia, której wykorzystanie w diagnozie może usprawnić rozpoznanie objawów suicydalnych.

Całościową analizę globalnych danych z lat 1990-2016 zgromadzonych w ramach projektu „Global Burden of Disease Study 2016” znaleźć można w niedawnym raporcie Naghaviego. O społecznych konsekwencjach samobójstwa, odbijającego się boleśnie na komórce rodzinnej, pisze Czabański; inna polska badaczka podejmuje aspekt socjologiczny w kontekście zagrożonych osób starszych oraz środowiska miejsca pracy samobójcy. Nowatorskie studium szkicujące psychogeografię samobójstwa w krajobrazie Toronto otwiera z kolei ciekawą interdyscyplinarną niszę z dużymi perspektywami prewencyjnymi.

Scjentometryczne ujęcie dorobku badawczego suicydologii jako dziedziny w ciągu ostatnich trzech dekad przedstawia zespół hongkoński. Podobnie świeży jest metanaukowy artykuł H.H. Maunga, analizującego suicydologię w kategoriach filozofii nauki. Interesujące może się okazać też spojrzenie na trudności medialnego raportowania samobójstw z drugiej strony, oczami dziennikarzy, przebadanych przez O’Brien. Wiele wnoszącą monografię traktującą o zapobiegania samobójstwu od strony pozytywnych alternatyw opublikowali Page i Stritzke.

W nurcie humanistycznym rozważań nad samobójstwem warte uwagi okazać się może sięgnięcie wstecz, ku myśli Platona, wykonane przez Dinkelaar. Przedmiot zainteresowania kolejnych badaczy stanowiły z kolei dociekania nad racjonalizmem męczenników, terrorystów-samobójców i popełniających samospalenie oraz opis turystyki wywiązującej się w miejscach naznaczonych samobójstwem. Wreszcie Romer powrócił do analizy skutków emisji serialu 13 powodów…, dochodząc retrospektywnie do wniosków zgoła odmiennych, niż dotychczasowe.

W mediach

Szerokim echem w polskich mediach odbił się artykuł Janusza Schwertnera Miłość w czasach zarazy, podnoszący alarm nad stanem psychiatrii dziecięcej w Polsce przez pryzmat historii transgenderowego chłopca, Wiktora. Materiał ten, choć niejedyny traktujący o problemie samobójstw dzieci, jaki ukazał się na łamach prasy w ciągu ostatnich tygodni, wywołał szerszą debatę nad systemowym problemem, jakim jest w naszym kraju służba zdrowia mająca za zadanie dbać o zdrowie psychiczne nieletnich. O zapowiedziane przez ministra zdrowia zmiany od lat zabiegają środowiska naukowe; w reakcji na bieżące doniesienia Fundacja Dajemy Dzieciom Siłę wystosowała publiczną petycję o kryzysowy okrągły stół polskiej psychiatrii dziecięcej, do której podpisania szczerze zachęcamy.

Problem wyższego odsetka zachowań suicydalnych wśród młodych ludzi w trakcie zmiany płci nie przestaje wywoływać kontrowersji. Nowe badania sugerują, że ograniczenia w dostępie do środków hamujących pokwitanie mogą przyczyniać się do nasilenia tego zjawiska, co sprawia, że obostrzenia dotyczące wsparcia konwersji dzieci przez służbę zdrowia mogą bezpośrednio wpływać na ryzyko samobójstwa w tej grupie społecznej. W poszukiwaniu sposobów na dotarcie z pomocą do młodego pokolenia, brytyjskie Royal College of Psychiatrists wezwało firmy operujące mediami społecznościowymi do przekazywania poufnych danych na temat swoich użytkowników w celach prewencyjnych. Nieoczekiwany, oddolny efekt profilaktyczny okazała się mieć zaś uruchomiona w stanie Oregon gorąca linia – choć zamierzona jako środek szybkiej reakcji na potencjalnych uzbrojonych zamachowców, okazała się znacznie częściej służyć uczniom do szukania pomocy w kryzysie suicydalnym.

Choć w wielu krajach statystyki spadają – jak w Japonii, w której staraniami rządu oraz wolontariuszy po wielu latach kryzysu liczba ofiar w 2019 była najmniejsza od dekad – Stany Zjednoczone zmagają się z nieprzerwanym i tragicznym wzrostem. W nową fazę wkroczył ambitny plan American Foundation for Suicide Prevention, Project 2025, mający na celu redukcję odsetka samobójstw o 20% w ciągu najbliższych 5 lat. Problem jest złożony i uzależniony politycznie; jak wynika z niedawnych badań, już zwiększenie płacy minimalnej o jednego dolara mogłoby uratować setki ludzi. Krokiem w dobrym kierunku jest niewątpliwie oficjalne już zaadaptowanie trzycyfrowego numeru – 988 – jako ogólnokrajowej linii kryzysowej, oraz drobne ale życiodajne inicjatywy, jak wysyłanie „pocztówek troski„.

Według ostatnich danych CDC, jednymi z najbardziej narażonych w USA grup społecznych są pracownicy fizyczni; dołączają oni tym samym do feralnej listy z policjantami, więźniami, młodzieżą oraz żołnierzami (zwłaszcza sił powietrznych), wśród których samobójstwa biją niechlubne rekordy. Jedną z częściej wskazywanych przez badaczy przyczyn takiego stanu rzeczy jest kultura broni palnej, ułatwiająca Amerykanom odbieranie sobie życia w „cichej epidemii„. Wyczekiwany przełom w walce z samobójstwem ma w istocie potencjał uratować więcej żyć, niż realistycznie osiągalne postępy w walce z np. rakiem.

We Francji z kolei bezprecedensowo zakończył się proces trzech dyrektorów France Télécom, uznanych za winnych doprowadzenia do 35 samobójstw wśród pracowników swojej firmy przeszło dekadę temu. Podobne zarzuty organizacje pozarządowe wysunęły niedawno wobec Ministerstwa Pracy i Emerytur Wielkiej Brytanii, któremu przypisują związek ze spowodowaniem co najmniej 69 śmierci samobójczych poprzez decyzje w sprawie wypłat. Wraz z Nowym Rokiem Singapur dołączył do państw niepenalizujących prób samobójczych – Australia z kolei, zmagająca się od dłuższego czasu z samobójstwami w grupie ludności aborygeńskiej, ogłosiła śledztwo dotyczące tego samego zjawiska wśród weteranów.

Zachęcamy do zapoznania się z ciekawym filmem:

Potrzebujesz pomocy?

800 70 2222 – bezpłatne Centrum Wsparcia dostępne 24h na dobę, 7 dni w tygodniu
email | czat

116 123 – bezpłatny Kryzysowy Telefon Zaufania dla dorosłych,
dostępny codziennie od 14.00 do 22.00

116 111 – bezpłatny Kryzysowy Telefon Zaufania dla dzieci i młodzieży,
dostępny codziennie od godz. 12:00 do 2:00

800 08 0222 – całodobowa bezpłatna infolinia dla dzieci, młodzieży, rodziców oraz pedagogów

Redakcja biuletynu

Halszka Witkowska (red. nacz.) – Paulina Durakiewicz – Dominika Filipowicz – Andrzej Gawliński – Zuzanna Kiwerska – Sebastian Różycki

Korekta merytoryczno-językowa

Daria Biechowska – Adam Czabański – Jolanta Palma