Drodzy Czytelnicy,

ugruntowane w społeczeństwie stereotypy nierzadko utrudniają podejmowanie działań z zakresu profilaktyki zachowań samobójczych. Stereotypy te tworzą się na kilku płaszczyznach. Istotnym czynnikiem w ich wytwarzaniu jest głos dziennikarzy i ludzi mediów, innym – powszechnie niezrozumiały i źle powtórzony język przekazu naukowego czy religijnego. Jak pokazują wyniki badań przedstawione w bieżącym biuletynie, również przekaz filmowy może mieć znaczący wpływ na zachowania samobójcze. Serial 13 powodów był do tej pory szeroko komentowany przez specjalistów z zakresu zdrowia psychicznego. Jednak dopiero szczegółowe badania przeprowadzone przez zespół amerykańskich uczonych potwierdziły te obawy. Dlatego też ważnym wyzwaniem dla współczesnej suicydologii jest obserwacja i analiza kultury masowej w jej przejawach nawiązujących do samobójstwa. Albowiem to właśnie filmy, seriale, muzyka popularna są codziennie najbliżej osób w kryzysie psychicznym oraz ich rodzin. Osoby takie nie sięgają do naukowych opracowań i nie są stałymi uczestnikami konferencji czy kongresów z zakresu suicydologii. Budują natomiast swoje wyobrażenia na tym co jest dla nich najłatwiej dostępne. Przekaz medialny i kultura masowa to dwa źródła dla tworzącej się w społeczeństwie postawy wobec samobójstwa. Warto o tym pamiętać.

Redaktor Naczelna Halszka Witkowska

(Redakcja pozostaje wdzięczna za wsparcie w kolportażu biuletynu wśród zainteresowanych, w tym członków oddziałów regionalnych PTS. Zainteresowanych subskrypcją, jak i jej zerwaniem, prosimy o kontakt pod podany wyżej adres).

Nadchodzące wydarzenia

3 czerwca 2019 roku odbędzie się druga edycja Kongresu Zdrowia Psychicznego.Wydarzenie to ma być okazją do spotkania wszystkich ludzi, którzy swoim działaniem przyczyniają się do poprawienia sytuacji osób z doświadczeniem kryzysu psychicznego − nie tylko lekarzy i psychiatrów, ale też środowisk humanistycznych i rodzin pacjentów. W tym roku w czasie wydarzenia, poza sesją plenarną, która podsumuje dotychczasowe działanie Narodowego Programu Ochrony Zdrowia Psychicznego, odbędą się trzy sesje satelitarne. Dotyczyć one będą: psychiatrii dzieci i młodzieży, pomocy społecznej, profilaktyki zaburzeń psychicznych i promocji zdrowia psychicznego. Kongres odbędzie się w Warszawie, w Pałacu Kultury i Nauki. Wydarzenie zwieńczy Marsz Żółtej Wstążki, czyli manifestacja mająca zwrócić uwagę na problemy z ochroną zdrowia psychicznego w Polsce.

Samobójstwo jest faktem obecnym w historii i kulturze od zarania dziejów. W celu zgłębienia wiedzy na ten temat, a także przybliżenia historycznego ujęcia tego problemu szerszej widowni, Koło Doktorantów Wydziału Filozoficzno-Historycznego Uniwersytetu Łódzkiego organizuje ogólnopolską konferencję naukową zatytułowaną “Zbrodnie, zabójstwa i samobójstwa na przestrzeni wieków”. Mają na niej pojawić się referaty łączące w sobie wiele dziedzin − historię, nauki prawnicze i medyczne, psychologię i wiele innych. Termin składania referatów już minął, ale organizatorzy zapraszają do wzięcia − przynajmniej biernego − udziału w konferencji.

Istnieją miejsca, które szczególnie przyciągają osoby chcące odebrać sobie życie. Czy to ze względu na ich symboliczne znaczenie, czy kulturowe powiązania w każdej chwili możemy tam być świadkami kolejnej utraty życia z własnej ręki. O tych miejscach, statystykach policyjnych i intencjach osób planujących samobójstwo opowie dr Andrzej Gawliński. Jego wykładu będzie można posłuchać 21 maja o 19.30 w warszawskiej kawiarni i księgarni Worek Kości. Bilety na wydarzenie można nabyć przez stronę internetową oraz tego samego dnia na miejscu wydarzenia.

Wielkopolski Instytut Psychoterapii zaprasza na seminarium poruszające temat autoagresji wśród młodego pokolenia zatytułowane“Zachowania autodestrukcyjne dzieci i młodzieży”. Wydarzenie to patronatem objęłoPolskie Stowarzyszenie Rozwoju Psychoterapii. Będzie ono prowadzone przezKatarzynę Walkiewicz, psycholożkę i psychoterapeutkę. Wykład odbędzie się 23 maja 2019 roku o godzinie 15.00 w siedzibie Instytutu. Organizatorzy proszą wszystkich chętnych o kontakt w sprawie rezerwacji miejsc.

W Nowym Sączu powstała ciekawa tradycja związana z Dniem Dziecka. Co roku Fundacja Ostoja organizuje konferencję dla rodziców i nauczycieli, która ma pomóc im zrozumieć problemy młodszego pokolenia. W roku 2019 przebiegnie ona pod hasłem prewencji i zrozumienia kwestii zdrowia psychicznego. 27 maja odbędzie się cykl wykładów otwartych pod nazwą “Zaburzenia lękowo-depresyjne wśród dzieci i młodzieży. Rola nauczycieli i rodziców”. W ramach wydarzenia uczestnicy będą mogli wysłuchać pięciu wykładów psychologów i pedagogów, kierowanych do opiekunów dzieci i osób w wieku nastoletnim. Po zakończeniu sesji wykładów w ramach wydarzenia przeprowadzone będą przez prelegentów zajęcia warsztatowe. Zapisy odbywają się na stronie internetowejorganizatorów.

TEATR INACZEJ organizuje interesujący spektakl, poruszający jeden z najbardziej kontrowersyjnych i ciekawych tematów ostatnich czasów − eutanazję na życzenie. Jakiś czas temu świat obiegły informacje na temat młodej Belgijki, która ze względu na depresję poddała się eutanazji. Na jej historii oparty jest wątek jednej z pięciu bohaterek spektaklu, który stawia postacie, a wraz z nimi widownię, przed najtrudniejszymi życiowymi pytaniami. “Dobry wieczór, to my” − bo taki tytuł nosi spektakl − został nagrodzony Grand Prix i Nagrodą Publiczności na Festiwalu Teatrów Studenckich “START” w Kielcach i spotkał się z pozytywnym przyjęciem nie tylko widowni, ale też psychiatrów. Wstęp na sztukę jest wolny, organizatorzy proszą natomiast o rezerwację miejsc za pośrednictwem Facebooka lub maila teatru. Wydarzenie odbędzie się 10 maja 2019 roku o godzinie 20.00 w Wolskim Centrum Kultury w Warszawie.

Publikacje

Serial “13 Reasons Why” (“Trzynaście powodów”) od samego początku, poza zachwytem fanów, wzbudzał wątpliwości osób związanych z suicydologią. Produkcja Netflix przedstawia historię siedemnastoletniej uczennicy liceum, która odebrała sobie życie po serii traumatycznych przeżyć w szkole. Zostawia po sobie taśmy, na których wyjaśnia powody swojej decyzji, które odsłuchują jej szkolni znajomi. Serial spotkał się z wieloma zarzutami, mówiono, że gloryfikuje samobójstwo, czy że podchodzi do delikatnego tematu z bardzo małą wrażliwością. Okazuje się, że zarzuty te wcale nie były bezpodstawne, jak często twierdzili obrońcy produkcji. Według najnowszych badań przeprowadzonych przez zespół naukowców (Jeffrey A. Bridge, Joel B. Greenhouse, Donna Ruch, Jack Stevens, John Ackerman, Arielle H. Sheftall, Lisa M. Horowitz, Kelly J. Kelleher, John V. Campo) z Narodowego Instytutu Zdrowia w USA, serial mógł przyczynić się do zwiększenia skali prób samobójczych wśród najmłodszych widzów. Zespół badaczy postanowił zbadać wpływ serialu na osoby podzielone na trzy grupy wiekowe: 10-17 lat, 18-29 lat i 30-64 lata. Po wielomiesięcznej obserwacji i wykluczeniu z wyników zmiennych, takich jak sezonowe wahania we wskaźnikach samobójstw, zespół naukowców odkrył, że serial miał znaczący wpływ na zwiększenie współczynnika samobójstw pośród osób z grupy wiekowej 10-17 lat. Co ciekawe, po podzieleniu tych badanych ze względu na płeć, okazało się, że wzrost ten nastąpił tylko wśród widzów płci męskiej. Nie zauważono za to żadnych znaczących zmian wśród innych grup wiekowych − bez względu na płeć badanych. Badanie nie wykryło również żadnego wpływu serialu na statystyki dotyczące zabójstw w żadnej z opisywanych grup wiekowych. Badacze dochodzą do wniosku, że wyniki te wskazują na to, iż należy przykładać większą uwagę do obostrzeń dotyczących dopuszczalnej granicy wieku widzów emitowanych produkcji telewizyjnych.

Wiele osób po doświadczeniu traumy ma problemy z wyrażaniem siebie. Często ich problemy leżą w subiektywnym poczuciu odłączenia czy wręcz oderwania − czy to od życia, czy od nich samych. Siła często kojarzy się tym osobom z przemocą, a samo poruszanie się − czy to w ramach sportu, czy w codziennym życiu, może wywoływać silne, często negatywne emocje. W artykule w “Journal of Loss and Trauma” pada stwierdzenie, że odpowiedzią na te powiązania może być terapia za pomocą flamenco. W tym hiszpańskim tańcu najważniejsze jest właśnie wyrażania samego siebie − połączone z pięknem, siłą, dumą i pewnością siebie. Sprawia to, że jest on idealny do pobudzenia tych emocji, z okazywaniem których mogą mieć trudności w codziennym życiu osoby po doświadczeniach traumy.

Artykuł w wyżej wymienionym czasopiśmie naukowym jest raportem z eksperymentalnego badania przeprowadzonego na próbie 32 pacjentów, z których połowa została przebadana przed pierwszą sesją terapii flamenco i po niej, a połowa była grupą kontrolną. Wyniki badania mogą napawać optymizmem każdego zwolennika terapii eksperymentalnych. Według zespołu naukowców (Sabine C. Koch, Gustav Wirtz, Christian Harter, Matthias Weisbrod, Franziska Winkler, Annett Pröger, Sabine C. Herpertz) przeprowadzającego badanie, grupa badanych poddana terapii flamenco wykazała znaczącą poprawę w następujących aspektach: wzrosło ich ogólne poczucie dobrobytu, postrzeganie własnego ciała było zdecydowanie bardziej pozytywne, a odczucie bólu fizycznego uległo zmniejszeniu. Co więcej, nawiązywanie kontaktów międzyludzkich stało się dla części badanych mniejszym wyzwaniem niż przed rozpoczęciem terapii. Naukowcy przeprowadzający to badanie sugerują, iż dotychczasowe rezultaty są bardzo pozytywne i warto przyjrzeć się temu sposobowi terapii bliżej − czy przez kontynuację szeroko zakrojonych badań, czy przez wprowadzenie jej do głównego nurtu terapeutycznego.

Niestety, nie wszystkie badania, które ujrzały światło dzienne w ostatnim miesiącu dają tak jasne i pozytywne konkluzje. Jednym z tych, którego wyniki, mimo że niezwykle ciekawe i rzucające nowe światło na temat stresorów i ich korelacji z zachowaniami samobójczymi, nie były jednoznaczne, zostały opublikowane w artykule w „Journal of Abnormal Child Psychology”. Tekst zatytułowany “Life Stress and Suicide in Adolescents” zajmuje się tym, jaki wpływ ma wystawienie na czynniki stresogenne w kontekście skłonności samobójczych. W badaniu uczestniczyło 197 badanych − 144 kobiety i 53 mężczyzn w wieku od 13 do 19 lat. Wszyscy w momencie przeprowadzenia badania przebywali w zamkniętym ośrodku psychiatrycznym. Zostali oni podzieleni na trzy kategorie: osoby bez historii myśli i prób samobójczych (38 osób), osoby z myślami samobójczymi, ale bez historii prób samobójczych (99 osób) i osoby doświadczające obecnie myśli samobójczych i po przynajmniej jednej próbie odebrania sobie życia w ostatnim miesiącu (60 osób). Wszyscy uczestnicy badania wypełnili test STRAIN dla młodzieży (Stress and Adversity Inventory for Adolescents), który oceniał pięć społeczno-psychologicznych kategorii: doświadczenie straty bliskiej osoby, doświadczenie zagrożenia życia lub zdrowia, doświadczenie upokorzenia, doświadczenie uwięzienia i gwałtowna zmiana lub zaburzenie ról społecznych. Dodatkowe wywiady pogłębione przeprowadzone z badanymi, wraz z dostosowaniem wyników do danych demograficznych i klinicznych, wykazały, że tylko strata kogoś bliskiego w ostatnim miesiącu wyróżniała osoby z grupy po próbie samobójczej od pozostałych dwóch. Żadna z kategorii nie była miarodajna w podziale między osobami doświadczającymi myśli samobójczych i tymi bez nich. Takie same wyniki dały nawet bardziej zawężone badania, skierowane tylko do badanych po jednej próbie samobójczej. Badacze (Jeremy G. Stewart, Grant S. Shields, Erika C. Esposito, Elizabeth A. Cosby, Nicholas B. Allen, George M. Slavich, Randy P. Auerbach) nie uważają jednak czasu poświęconego na przeprowadzenie powyższych badań za stracony. Według nich wskazuje to na potencjalne społeczne i środowiskowe źródła zachowań samobójczych. Badanie może również posłużyć do identyfikacji tych z osób mających myśli samobójcze, które mogłyby być najbliżej odebrania sobie życia − właśnie dzięki czynnikowi straty najbliższych.

W mediach

7 kwietnia w Gazecie Wyborczej pojawił się ciekawy artykuł poruszający problem depresji wśród dzieci i młodzieży. Tekst skupia się na jednej z głównych przyczyn depresji wśród dzieci, czyli na szkole i wymaganiach, które stawia przed uczniami. Powodów złego stanu psychicznego najmłodszych jest wiele − w artykule wymienia się między innymi ogromną presję wywieraną na dzieciach przez rodziców, którzy oczekują od swoich pociech jak najlepszych wyników w nauce, czy strach przed odrzuceniem przez rówieśników w sytuacji, gdy młody człowiek boryka się z jakimś problemem. Oczywiście duże niebezpieczeństwo stanowi też presja czy mobbing ze strony innych dzieci. Autor wspomina również, że w opisywanej sytuacji nie pomagają realia opieki psychologicznej w polskich szkołach – w wielu z nich nie ma zatrudnionych na pełnym etacie psychologów, a jest tylko “lotny konfesjonał”. czyli możliwość doraźnych rozmów uczniów ze specjalistą, który nie ma nawet swojego gabinetu Powyższy artykuł jest bez wątpienia sygnałem, że zwiększa się świadomość społeczna dotycząca problemów dzieci z depresją, tylko czy znajdzie to odzwierciedlenie w statystykach? Przypomnijmy, że 23% zgonów w grupie wiekowej do 19 lat to samobójstwa, a 8 tysięcy dzieci i młodzieży w Polsce leczy się na depresję. Konieczne wydaje się być wdrażanie rozwiązań zmierzających do zapewnienia dzieciom i młodzieży optymalnej opieki psychologicznej w szkole.

Nowe media pozwalają na tworzenie platform do wymiany doświadczeń i wzajemnego wsparcia dla osób chorych, jak i wspierających je najbliższych. Jedną z takich stron jest The Mighty. W ramach jednej z tamtejszych społeczności pojawiło się wzruszające świadectwo życia z depresją i myślami samobójczymi, jednak widziane od drugiej strony − oczami partnera osoby w kryzysie suicydalnym. Użytkownik opisuje swoje odczucia i trudności związane z życiem z narzeczoną (i późniejszą żoną), która cierpi na ciężką depresję i zaburzenia lękowe. Wyznaje on, jak trudno jest usłyszeć i funkcjonować ze świadomością, że jest się jedynym powodem do życia dla bliskiej osoby, ale pokazuje także, jaką drogę przeszli razem jako para, aby jego żona mogła poczuć się lepiej. Relacja mężczyzny pozwala spojrzeć na depresję z innej strony i uzmysłowić, że jest to nie tylko doświadczenie osoby na nią chorującej, ale także jej najbliższych i całego otoczenia.

Tekst ten jest częścią akcji prowadzonej przez portal, która polega na pisaniu listów, w których uczestnicy przedstawiają swoje zmagania z chorobami − swoimi lub ich bliskich. Teksty można przesyłać do organizatora przez stronę internetową.

W latach 2007-2010 francuską opinią publiczną zawładnęła sprawa France Télécom− jednego z największych operatorów komórkowych w kraju, przemianowanego później na Orange. W ramach radykalnej restrukturyzacji firmy, kierownictwo zdecydowało o zwolnieniu ponad 22 tysięcy pracowników z kadry liczącej łącznie 90 tysięcy osób. Ówczesny prezes Didier Lombard miał powiedzieć: “Usunę ich tak czy inaczej, oknem albo drzwiami”. Takie stanowisko kierownictwa sprawiło, że ogromna część pracowników, szczególnie niższego szczebla, doświadczyła ogromnego stresu i niepewności dotyczącej swojej przyszłości, co doprowadziło do fali prób samobójczych i epidemii depresji wśród zatrudnionych.Rzeczpospolita opublikowała artykuł, który informuje, że w związku z tymi praktykami, na początku maja tego roku ma rozpocząć się proces ówczesnego prezesa firmy, jak i 6 innych wysoko postawionych członków zarządu, którzy odpowiedzą za nadużycia i złe traktowanie pracowników. Grozi im zaledwie 30 tysięcy euro grzywny i do 2 lat pozbawienia wolności.